Pokolj (genocid) Bosnjaka u Sahovicima 1924 godine
Osvajanjem Sandzaka 1912 godine, crnogorska vlast uvodi svoju upravu, pa bjelopoljsku oblas dijeli na tri kapetanije:
1. – Sahovicku sa sjedistem u Sahovicima
2. – Bjelopoljsku sa sjedistem u Bijelom polju
3. – Brodarevsku sa sjedistem u Brodarevu
Sahovicka kapetanija se sastojala iz 4 opstine. U svim opstinama, izuzev Nedakusa, koje je bilo na lijevoj obali rijeke Lim, stanovnistvo je bilo bosnjacke nacionalnosti. Podsticani od velikosrpskih okupacionih vlasti, posrbljeni crnogorci su neprekidno trazili povoda da se obracunaju sa tamosnjim bosnjacima, stanovnicima tih opstina.
O genocidu u Sahovicima i Pavinom Polju skoro da niko nije smeo da pomene, a kamoli da napise ili objavi, u vrijeme SFRJ, ovaj zlocin se krio i zataskavao, o njemu ni danas mnogi ne znaju nista. Izuzetak cini pokojni Milovan Djilas koji je u svojoj knjizi “Bespravna zemlja”, prvi opisao Sahovicki pokolj ( Istragu poturica ). O tome da ovaj pokolj nije bio spontani cin krvne osvete, kako su ga srpska i crnogorska stampa opisivale, vec temeljito pripreman zlocin, govore mnoge cinjenice.
Prije nego sto je poceo napad na Sahovice i Pavino Polje (Vranes), izvrsena je opsezna priprema u organizacijskom smislu. U prilog tome govore i mnoga desavanja vezana za dogadjaj. Pouzdano se zna da je bilo organizovano oko 2 000 posrbljenih i dobro naoruzanih Crnogoraca iz Polja Kolasinskih, Kolasina i drugih mjesta, a na cijem celu su bili ugledni crnogorski funkcioneri kao: Nikola Djilas – penzionisani zandarmerijski major, Sekula Boskovic – rezervni major, Dimitrije Redzic – rezervni major i jos neki drugi prvaci na celu podivljalih plemena. Podrska im je data od bjelopoljskog poglavara Lazara Bogicevica, Milana Terica sefa finansijske uprave u B.Polju. Zatrazena su policijska pojacanja, koja su odmah stigla iz Pljevalja, Berana, Peci, a iz Pljevalja je bila pristigla cak i vojska.
Ubistvo Boska Boskovica – povod za genocid
Bosko Boskovic, crnogorski oficir, bio je skoro nepismen covjek, ali je kao vatreni pristalica ujedinjenja i prijatelj Svetozara Pribicevica, Predsjednika demokratske straneke, dogurao do nacelniuka Kolasinskog okruga. On je bio sin poznatog crnogorskog cetovodje Lazara Boskovica. Kao zestoka posrbica svojim okrutnim ponasanjem, zamjerio se Crnogorcima u gusenju pobune u Rovcima. Ova pobuna ugusena je u krvi, a desetine porodica Bulatovica otjerano u zatvore i poubijano. Unisteno je skoro citavo pleme Bulatovica. Boskovic se kao eksponent srpske vlasti u Crnoj Gori sa protivniccima izreziranog prisajedinjenja Crne Gore Srbiji. Bio je izuzetno aktivan u svrgavanju Kralja Nikole sa vlasti i njegovog denunciranja.
Boskovic je poginuo 07.Novembra 1924 godine, na putu od Mojkovca prema Sahovicima u mjestu obod kod Cera. Danas svi koji su iz tog kraja znaju, da su Boska ubile crnogorske komite Rados i Drago Bulatovic iz Rovaca. Njih je angazovao Boskovicev glavni politicki rival i licni protivnik Dimitrije Bulatovic ucitelj iz Rovaca. Glavna namjera ovog ucitelj je bila da mu se osveti radi pogibije svojih rodjaka Bulatovica iz Rovaca za koju je Boskovic bio odgovoran.
On je dogovorio sa svojim rodjacima likvidaciju Boska. Sobzirom da su znali da Boskovic mora peci preko Potrka, postavili su mu zasjedu u mjestu Cer. Bosko se tu pojavi u pratnji svog bliznjeg rodjaka Milete Boskovica, komite otvaraju vatru, Boska ubijaju dok se Mileta spasio ranjen.
Nakon sto je ubijen 07. Novembra, vlasti naredjuju Bosnjacima da predaju oruzje. Ne sluteci nista, nemajuci veze sa ovom pogibijom, oni predaju oruzje. Toga istog dana po odlasku vlasnika, naoruzanje se dijeli pravoslavnim Crnogorcima.
Boskoviceva sahrana je obavljena 09. Novembra, a prema pisanim podacima prisustvovalo je preko 2 000 ljudi, tako da se ne pmti veca sahrana na tome kraju ikom priredjena. Dzani su vatreni govori, za ubistvo bez ikakvog dokaza ili naznake optuzeni lokalni muslimani i Jusuf Mehonjic. Govornici su pozivali na osvetu, a Nacelnik kolasinskog okruga pozvao prisutne da se u roku od 24 sata osvete za Boskovu smrt.
Raspaljena masa odmah je posla u napad na Bosnjake Sehovica i Vranesa. Ovaj iznenadni i podmukli napad izvrsen je 9 i 10 novembra. 1924 godine. Tako su posrbljeni Crnogorci, nakon Boskove sahrane i proturene lazne vijesti, krenuli, predvodjeni oficirima starocrnogorske vojske, u napad na vraneske Bosnjake. Napad je izvrsen pred noc i tokom noci tako da je stradao veliki broj stanovnistva. Podaci se krecu izmedju 600 i 700 ubijenih. Ubijani su na najsvirepiji i najpodmukliji nacin.
U izvjestaju – Predstavci Kralju Aleksandru od delegata opstine Sahovici i Pavino Polje – pise sledece:
“Nekim su ( kao Ibru Hasaovicu-starcu od 80 godina ) jos zivo meso rezali,nozem trbuh vadili, nekima su ( kao Zecu Hadzovicu ) zivima jezik cupali, neke su ( kao Naja Hodzica beba ) ni u majcinom krilu nijesu stedjeli,neke (kao Saba Hadzovica) najprije davili, a potom puskama ubijali, neke, kao sto je to uradio Vuksan Vukrovic, svoga bivseg agu Halila Hasanbegovica) na vjeru iz kuce izmamljivali, a potom nozem poklali, Adema Lukaca su prvo opljackali, a potom tjerali da se krsti kad je ovaj to odbio, odveliga i kao metu gadjali iz puske. Zivim cudom je ranjen preziveo, valjda ga Bog odredio da pretekne kao svedoka kako bi pricao o snazi, pravde i zakonitosti u nasoj drzavi”.
U svojoj knjizi “Zemlja bez pravde”, Milovan je djilas takodje opisao ovaj pokolj u kome je kao vodja raspojasanih krvoloka bio i njegov otac Nikola djilas. Otac mu je priznao kao se sve to desavalo, kao i neke detalje tokom samog genocida.
Djilas pise: ” Takvog osvetnickog pokhoda nije nikad bilo. Covjek nije mogao ni slutiti da je nesto tako moglo biti skriveno u takozvanoj narodnoj dusi. Pljacka iz 1918 godine, bila je prema ovome djecija igra…”
Dalje nastavlja sjecanje svog oca krvopije :” Nakon sto su taoci u Sahovicima bili poklani, isao je jedan seljak iz naseg sela Sekula, od jednog mrtvaca do drugoga i prereza im zile na nogama. tako se radi volovima, nakom sto ih se sjekirom oborilo, da se ne bi mogli ponovo dici, ukoliko su jos zivi. Neki su u dzepovima nrtvaca pronalazili komade secera natopljene krvlju koje su kasnije jeli. Djeca su bila otrgana od majcinih ruku i sestara i pred njihovim ocima zaklata … Muslimkanskim svestenicima su cupali brade i urezivali krstove na celo. U jednom selu zavezali su grupu ljudi za plast i zapalili. Neki su kasnije pricali da je plamen iz zapaljenih tijela bio purpurno crven. Jedna grupa napala je jednu usamljenu kucu. Seljak je upravo gulio jagnje.Oni su imali namjeru da ga streljaju i zapale kucu, ali oguljeno jagnje im je dalo ideju da seljaka objese za noge na sljivu, jedan mesar mu je ogulio lobanju sjekirom, pazeci da ne povrijedi tijelo. Onda je zrtvi razrezao grudi. Srce je jos tuklo. Mesar je golom rukom istrgao srce i bacio ga psetu. Kasnije se pricalo da ga pseto nije taklo, jer, cak, ni pseto nece turskog mesa.
Ako covjek hladno pomisli, moze da izgleda da nije ni bitno na koji nacin ljudi budu ubijani, i sta se posle toga dogadja sa njihovim tijelima. Ali nije tako.Upravo cinjenica da su oni pronalazili tako zaprepascujuce nacine ubistva, da su ljude klali kao zivotinje, dijeluje najuzasnijei otkriva cijelu mracnu proslostnjihove duse ubica.
U ovoj zemlji ubistvo nije nista zastrasujuce. Na to se naucilo. Ali necovjecni nacin ovih ubistava i sadisticki uzitak u tome, pobudili su otpor i jednodusnu osudu iako se kod zrtava radilo o muslimanima … Da nepravda bude potpuna, nisu muslimani bili oni koji su ubili Boska, nego crnogorski prvaci iz Kolasina. Moj otac je to kasnije saznao od jednog povjerljivog covjeka”.
Sahovicka kapetanija bila je odmah iza Bjelopoljske. U njoj je bilo 576 pravoslavnih i 1 580 muslimanskih domacinstava. U procentima Srba i Crnogoraca 26,8 a Bosnjaka 73,2 danas tamo nema vise ni jednog Bosnjaka. Posle genocida koji je zadesio cijelu sahovicku kapetaniju, prezivjeli Bosnjaci su se iselili odlazeci duboko u sandzak, za Bosnu ili prema Turskoj. Na njihova imanja su se naselili oni koji su zlocin i pocineli, tako da danas tamo zive njihovi potomci na tudjoj okrvavljenoj zemlji. Kako nista ne bi podsjecalo na Bosnjake i Islam, Crnogorci su porusili obe dzamije, prekrstili naziv mjesta Sahovice u Tomasevo dajuci mu ime po ratnom drugu Rifata Burdzevica – Trsa. Kojeg li samo bestidnog postupka, a sta bi se i ocekivalo od potomaka takvijeh monstruma.
