SELO MILOVO
O MILOVU Selo se nalazi na sjeveru crne Gore opstina Bijelo Polje.Na severnom dijelu Kanjskog (KANJE) podrucija.Najmanje je od svih sela u ovom podrucju.Na obroncima je Milovskog krsa i vijenca Petrovici.Sa sjevera se granici sa podrucjem Alomerski Bara koje pripada podrucju prijepoljske opstine i granica Srbije i Crne Gore se proteze preko Petrovickog vijenca (Petrovice).a sa jugozapadne straneselo se granici sa Dobrinjem sa jugoistocne Kanjama a sa Istocne strane sa Dobrakovom.Ime sela je po svojoj prilici od licnog imena MILE koje se srece u de3fterima komaranske i susjedne nahija.Pominje se u popisu strocnog fonda za 1583.godinu.Katastarska povrsina sela je 274,82 ha.Na obradivu povrsinu spada 124 ha a ostalo su livade ,sume i pasnjaci..Zemljiste je na krecnjackoj podlozi.Smedja pjeskusa je veoma plodna i izlozena insolaciji.Kao i drugim selima podrucja zovu je smonica .Glavni potesi su.;staro Milovo,.Luke,Guvnista;Kucetine,Mahala,Krc,Cijepci,Bijela stijena,Podbara,Rogovi,Vrela,Marina ravan,Velike njive,Dolovi,,Jaricista,Okutnjica sa Grahovistem,Duga njiva ,Seca ,Brdo sa Brezom,Grabova ravan i Lica .Sumski potezi su Milovski krs (Velika ravan).petrovici sa barovom kosom. lazov sjenokos Osim lazovog sjenokosa gdje prevladjuje bukova i grabova suma sa sitnogoricom i zbunjem,sav ostali sumski pojas na sjeveru ima hrastovu sumu.Selo je bez rijeke sa dva potoka(Petrovicki i Rosulj potok) sa malom kolicinom vode u ljetnim mjesecima.Al ima dosta izvora koji su rezultat tektonski razlamanja koja su omogucila povoljne uslove za dublje prodiranje infiltracionih voda koje se na ovom podrucju pojavljuju u vidu izvora..Najpoznatiji su;Bijela stijena ,Podbara,Vrela,Hodzina voda,Velika voda,Drenovi do,Vodica,,Kapavica,Grabova voda,,Kasapnica ,Krivine,Seca i Breza.Male povrsine vrtova ispod naselja su ranije mogli navodnjavati.Novo naselje podignuto u lukama kroz koje protice Dobrinjski potok navodnjava njive,vrtove i livade sa ovog potoka ili (rijeke).Vecina izvora su iskorisceni za vodovodnu mrezu kojom su doveli vodu u kuce ili baste i dvorista. Selo je od saobracajnice Bijelo Polje -Brodarevo udaljeno 3 km a od Kanja kao centra mjesne zajednice,koji ima stalnu autobusku vezu sa Bijelim Poljem,1 km. Sa ostalim selima povezano je sa seoskim putevima od koji je jedan bio karavanski put,dok su ostali uzaniji -za Dobrakovo i Dobrinje .Do 1939.godine je kroz selo prolazio karavanski put iz Bijelog Polja preko kanja i dalje preko prevoja Petrovici i Borikovca za Brodarevo i Prijepolje. do sesdesetih godina su imali dvije redovnicke vodenice koje su prestale raditi izgradnjom elektricni mlinova. Rasdnim akcijama i uz izvjesnu pomoc elektrodistribucije je izvrsena elektrifikacija naselja polovinom sedme decenije 1970.Uveli su nekoliko telefonski brojeva ruralnom i mobilnom telefonijom..posto je izlozeno insolaciji (suncu)obradivo zemljiste je veoma plodno .Gaile su se sve zitarice a najvise psenica,kukuruz,a mjestimicno jecam ,raz i ovas jedno vrijeme se i duhan uzgajo..Povrce uglavnom gaje za svoje potrebe .U vocnacima je raznovrsno voce.a najvise imaju jabuka,krusaka,sljiva i oraha,ima dosta i tresanja (Arslame ,mednice dzanarika).konji i volovi su i dalje neophodni za obradu zemlje,jer se mehanizacija,sem u Lukama ne moze koristiti zbog konfiguracije reljefa.Stocni fond je ,kao i u drugim selima Kanjskog podrucja ,znatno prioredjen.Nema vise stada ovaca,a i broj goveda je smanjen,iako volovi kao vucna zaprezna snaga predstavljaju glavno srestvo za oranje i vucu.Konja je ,takodje manje,iako su neophodni za prenos tereta od najblize autobuske stanice . Kao i druga naselja i ovog podrucja i Milovo je zahvatilaekonomska migracija stanovnistva.Po popisu iz 1971.godine.Milovo je imalo 28 domacinstava i 167 stanovnika,a 1991.godine ima 34 domacinstva sto prestavlja porast,ali je broj stanovnika smanjen za trecinu..Najvise iseljenih u perijodu 1971-1991.u Sarajevu ,Visokom Zenicu i Bijelom Polju .Inace u medjuratnom perijodu je do 1935.godine iseljeno deset porodica u tursku sa 65 clanova .ali je ta seoba bila iz politickih razloga.sedamdesetih godina radi zaposljenja su poceli ici i vani granica drzave ,u Njemacku Austriju Svajcarsku i druge zemlje.Znatan broj je odskolovan za odredjena zanatska i druga zanimanja a vise skole je zavrsilo 5 osoba a visoku skolu je zavrsilo 4 osobe, . Milovci-Hodzici-sebe smatraju starincima.Ali toponimi upucuju na pouzdanu tvrdnju da su doseljenici na teritoriju koju je prije njih naseljavalo srpsko ili luzickosrpsko stanovnistvo..Pa i naziv sela na to upucuje .a zatim lokaliteti kao Petrovici,Marina ravan i ostali koji su slovenskog porijekla.Moglo bi se uzeti za dosta pouzdanu prepostavku da je ranije srpsko stanovnistvo odselilo krajem XVIII ili pocetkom XIX stoleca..Ima neispitanih ostataka moguci pecinski sklonista oko Milovskog krsa koja posecaju na privremena ljuska stanista ,Vecina sadasnjeg stanovnistva je muslimansko.a manji dio je srpsko-crnogorsko(pravoslavno). Najbrojniji su Hodzici koji su po svoj prilici doselili kad i metanjacki Alici i Kujevici,jer se sa njima svojataju.Po predanju je to cetvrti brat Alije,Kuja, Arslana i brat zvani Hodza Milovac.Po njemu su i dobili prezime.Moglo bi biti dasu sa Hercegovacki prostora,jer imaju dosta slicnih obicaja i etno-psihickih karekteristika sa hercegovackim stanovnistvom.Musovici su doselili iz Brodareva gdje su dosli iz Vranesa 1924.godine.a preci su im ranije nastanjivali Stricinu kod Mojkovca,odakle su 1878.godine doselili u Vranes. Jevtovici su iz Drobnjaka.odnosno iz Bijele kod Savnika.Kazu da su doselili dosta rano u Polimlje oko Bijelog Polja i Prijepolja.Ima ih u Mijocu od koji su milovski Jevtovici koji su doselili 1935.godine kupovinom zemlje od Hodzica,koji su odselili za Tursku.Slave Nikoljdan. knezevici su od Knezevica iz Orahovice,odakle su doselili 1935.godinekupivsi zemlju od Hodzica,koji su takodjer odselili za Tursku,Slave Petkovdan. Konatari su bliski rodjaci miockih i dobrinjskih Konatara.Srodnici su sa konatarima u Vratimpolju.inace su starinom iz Kuca.Slave Nikoljdan… Lalevici su porijeklom Vasojevici iz Lijeve Rijeke iz grane Lopacana,ogranka Golubovica.Erdeljanovic ih svrstava odnosno spominje kao brastvo iz Bratonozica,od koji su se pomjerali prema Vasojevicima i Sandzaku.Iz Tresnjeve kod Andrijevice doselili su u Polimlje krajem XIX stoleca ili pocetkom XX u selo Orahovicu.Odatle su 1914.godine doselili u Mijoce na zemlju Oricica koji su odselili u okolinu Sjenice(Trijebine)Od trojice brace(Novica,Djole i Rale )ovaj poslednji je iz Mioca preselio u Milovo 1935.godine kupivsi imanje u Hodzica.Poznati Milovci su bili;Hodza Milovac, hodza,Hodzic Secur se pominje kao odbornik kanjske opstine prilikom njenog formiranja po zavrsetku balkanskog rata u januvaru 1913.a kasnije je bio kmet za vrijeme kraljevine jugoslavije.,HodzIC Murat bio seoski kmet od 1935 do 1941 imao je veliki ugled u cijeloj okolini i Hodzic Nezir-Nezo je ucesnik NOR-a od septenbra 1944.bio je borac II brigade KNOJ-a do marta 1945 godine.
Narodna Nošnja i Običaji
Narodna nošnja stanovništva kanjskog kraja je dugo vremena bila pod Srbijanskim, Bosanskim i Albanskim uticajem. Nekad je bilo vidnih razlika u odjevanju Bošnjačkog odnosno Srpsko-Crnogorskog stanovništva ali i gradskog i seoskog. Do skora su i pravoslavci nosili fes i ćulaf kao i muslimani, kratko se šišali i ostavljali “perčin” oko kojeg se obavijao dugački crveni ili crni šal (čalma).
Bošnjačka muška nošnja:
Kao kapa korišten je ćulaf od valjane bijele vune, polujajastog oblika a rjeđe fes od crvene čohe. Košulja je bila širokih rukava od konoplje ili pamučna. Miltan (gornji dio odjeće) sa rukavima se oblačio preko košulje a preko toga fermen (prsluk) koji je bio bez rukava ukrašen gajtanima. Nosili su ga uglavnom bogatiji ljudi. Čakšire su bile od bijelog sukna ili ofarbane tamnom bojom. Čarape su bile vunene a opanci od prijesne kože. Kabanice su zamjenjivale zimski kaput. Ova nošnja se zadržala do II svjetskog rata. Nakon toga se sve više nosila francuzica (beretka) i kačket. Nakon rata koristili su se i dijelovi vojničke odjeće ali i industrijska konfekcija.
Bošnjačka ženska nošnja:
Pravljena je od vune, konoplje, lana i pamuka. Ispod feredže crne ili svijetle boje su se nosile haljeci istočnjačke nošnje izrađene od basme ili svile. Takođe su se nosili miltani, te dimije od basme. Starije žene su nosile dugačke košulje tkane od konoplje i lana. Oko vrata su nošeni višestruki đerdani a oko glave tepeluci sa dukatima. Oko glave se nosila šamija ukrašena šljokicama, koje su pokrivale kosu. Na rukama je nošeno prstenje i belenzuci. Nosile su se i šalvare, jelek i džečerma. Svilene šamije su se nosile u posebnim prilikama, kao što su svadbe, Bajram, itd. Poslije II svjetskog rata je zakonom zabranjena nošnja zara i feredže. Te akcije su bile grube i vrijeđale su dostojanstvo žena i ponižavale ih. Djevojačke bošnjačka nošnja je bila svjetlijih boja i sa vise nakita nego nošnja starijih. Nošene su bluze i dimije a jelek je bio ukrašen i od basme (pamučnog platna) ili svile. Djevojke su pravile razdjeljak i pletenice i obavijali ih oko glave ili puštale niz prsa, dok su žene svoje nosile niz leđa i imale su “zulufe”. Nevjeste su nosile kitnjastu odjeću svijetlijih boja kojima se obilježavao status udate žene. I žene i djevojke su se češljale van pogleda muškaraca.
Muška nošnja Pravoslavaca:
Bila je slična bošnjačkoj s tim da se napuštanjem ćulafa i fesa više nosila šajkača od sivog sukna ili crnogorska kapa od crnog platna sa gornjim dijelom od crvene čohe. Nosio se i pojas preko duge košulje od konopplje ili lana. Džamadan je bio išaran gajtanima kod imućnijih ljudi, ali je kasnije zamjenjen kratkim kaputom od sukna. Čakšire i pleteni prsluk sa rukavima ili bez njih (fanjela) je takođe nošen. Ljeti su se, po ugledu na srbijansku nošnju, nosile i gaće od konoplje bez čakšira. Kabanica je bila od kostrijeti (kozja vuna). Obuća se pravila od prijesne kože.
Ženska nošnja pravoslavaca:
Bila je slična nošnji u crnogorsko-hercegovačkim brdima i jugozapadnoj Srbiji. Žene su nosile haljetke od vune ili pamuka. Iznad duge košulje su se nosili jeleci koje su potiskivali bluze od basme, te suknje od vunene pređe (zvane “raše” i “kotule”). Oko glave su nošene tamne krpe a kod nevjesta i djevojaka su bile sarene. U danima žalosti nosila se crna marama. Od nakita su se nosili đerdani od đinđuva i novčići.
Običaji:
Rođenje muškog djeteta je bila velika radost za cijelu porodicu, što se izražavalo pucanjem iz vatrenog oružja. Na babine se dolazilo sa darovima, a porodiljina majka je donoslia kolijevku i poklone za dijete i darove za kćerku. Kod muslimana je ime davao hodža ili jedan ugledni član bratstva ili sela. Pravoslavci su krstili djecu a to je radio pop ili neko stariji. Tada su pravljene gozbe i dijelili se darovi. Tada se uspostavljalo i kumstvo, a kod Bošnajaka šišano kumstvo. Ponuda za kumstvo se po pravilu nije odbijala a prihvatana je kao izuzetna čast. Prvo šišanje, prvi zub, prva riječ su obilježavani najčešće kupovinom odjevnog predmeta. Sunećenjem su muslimani obilježavali stupanje dječaka u momačko doba, te učešće u javnim skupovima.
Svadbeni običaji osim ritualnog bojenja (knivenja) kod muslimana i pravoslavaca su uglavnom slični. Bošnjaci su vjenčavani kod imama ili matičara, a Crnogorci kod sveštenika. Prošenje djevojke, ugovaranje “krađe”, sastav i broj svatova (djever, stari svat, jenđa, barjaktar, čauš, komordžija), izlazak mlade, odvođenje djevojke oko ognjišta, i drugi elementi su takođe isti. Brak se sklapao veoma rano, a ženidba je smatrana sretnim činom. Vodilo se računa da mlada bude od dobrih ljudi, dobrog roda, zdrava i razvijena a pazilo se na ugled mladine porodice. Bilo je i ugovorenih brakova ali se vremenom to izgubilo. Ranije je postojala funkcija provodadžije kojem je uloga bila da posreduje i predstavlja djevojku/mladića. Zatim bi se roditelji raspitivali o porodici i stavili to na znanje djevojčinom ocu tražeći saglasnost. Djevojčin otac se, takođe, raspituje za porodicu mladoženje i mladoženju, ili se sastanu na razgovor. Onda bi otac ili stariji brat sa rođakom išli u prosidbu. Miraz se uz djevojku kod Bošnjaka uzimao u krajnjoj nuždi, a kod Srba i Crnogoraca je bila uobičajena sprema koja se sastojala od odjevnih predmeta, posteljine i od drugih materiajlnih dobara. Kod naroda je vladalo uvjerenje da od “ miraza nema sreće”. U djevojčinoj kući se svatovi dočekuju svečano i sa dobrodošlicom. Djevojku izvode djeverovi posipajući je novčićima i bombonama. Kod Bošnjaka se zdravica praktikuje tek odnedavno, a svadbe se prave obično petkom. Praktikovane su i pošalice tokom svadbe, tako da je bio običaj vezivanja zetova koje su tašte otkupljivale kolačima. Nekada je bilo praktikovano takmičenje konjanika i trke. Pobjedniku bi pripala košulja ili marama. Ako je nevjesta sa svatovima dovedena, u prviče idu mladoženjini roditelji, uz saglasnost djevojčinih roditelja. Bilo je slučajeva da djevojčini roditelji u slučaju “krađe” jedno vrijeme “ljutuju” ako se djevojka udala mimo volje roditelja. Prvičani se međusobno daruju, a u prvičane idu često zetovi i najbliži srodnici.
Smrt je prihvatana kao neminovnost i sudbina. Na sahrane (dženaze) se okupljala sva rodbina. Kod pravoslavaca je praktikovano lelekanje, narikanje i prolazak pored odra udarajući se od prsa čime se iskazuje bol za gubitkom. Kod muslimana je plač smatran grijehom i na dženaze nisu isle žene. Žalost se kod pravoslavaca izražavala tamnom odjećom, ograničenim učešćem na javnim skupovima i nošenjem brade, vezivanjem crnog čvora na reveru. Kod muslimana se suzdržavalo od veselja i skupova na neko vrijeme dok su žene nosile šamije 40 dana. Kod Bošnjaka je običaj da se obilaze i uređuju mezarja za Bajram.
Krsna slava je kod pravoslavaca vezana za pojedine svece. Ispred kuće slavljenika se dočekuju gosti, čestita se slava, pale svijeće i čita molitva. Muslimani imaju samo dva Bajrama (ramazanski i kurbanski) Poslije jednomjesečnog ramazanskog posta od zore do sumraka muslimani se uzdržavaju hrane, vode, ogovaranja, zadovoljstava, ružnih djela i navika dolazi Bajram koji traje tri dana. Ujutro se klanja Bajram namaz u džamijama poslije kojeg se ide kući na gozbu. Međusobno se posjećuju rođaci i komšije. Kurban bajram dolazi 70 dana iza ramazanskog i tada se prinosi žrtva u vidu ovna ili govečeta (zavisno od broja učesnika u kurbanu). Meso se dijeli rodbini, prijateljima i sirotinji.
Položaj i sastav tla:
Mjesna zajednica teritorijalno zahvata najsjeverniji dio opštine Bijelo Polje na granici prema opštini Prijepolje, odnosno mjesnoj zajednici Brodarevo u Srbiji. Nalazi se na prostoru Miočke i Dobrinjske rijeke koje ispod Lise teku na istok i spajaju se između Gornjih i Donjih Kanja u Kanjsku rijeku, dva kilometra od ušća u Lim. Doline ovih rijeka spadaju u najljepše u bjelopoljskom kraju. Kanje, kao administrativni, ekonomski, saobraćajni i kulturni centar okoline, čini prirodnu cjelinu sa područjem. Nalazi se u srednjem Polimlju između Bijelog Polja na jugu i Brodareva na sjeveru. Na zapadu se naslanja na masiv planine Lise, a na istoku izlazi na rijeku Lim. Kraj ima oblik proširene doline koja se grana prema Mioču i Dobrinju. Ukupna katastarska površina iznosi oko 3,742 ha.
Kanjski kraj je sastavljen od magmatskih, metamorfoznih i sedimentnih stijena. U samom koritu Kanjske rijeke u zoni naselja pojavljuje se mineralna voda. Reljef je stvaran i mijenjan kroz geološku prošlost unutrašnjim i vanjskim silama. Dejstvom tih sila stvoren je mikro reljef ovog prostora, u vidu udubljenja, dolina, brda i planina. Lim je sjeverno od Bjelopoljskog polja izgradio svoju dolinu sa proširenjem sjeverno od Kršca u Metanjcu do klisure dužine oko 5 km, koja završava u Gostunu. Na ušću Barske rijeke je najniža tačka nadmorske visine od 520 metara. Postojanje izvora mineralne vode navodi na logične pretpostavke da je kraj bogat mineralima a možda i metalima.
Obradivo zemljište je različitih tipova i osobina. Preovlađuju smeđa i siva pjeskuša, ilovača i buhavica. Smeđa pjeskuša dominira u ravnijim dijelovima a mještani je zovu smonica ili crvenica a sivu i mrku – buhovica. Smonica je plodnija, ali je teža za obradu.
Klima:
Kanjski kraj ima umjereno-kontinentalnu klimu sa više izraženim godišnjim dobima. Srednja vrijednost temperature se kreće oko 8.7°C. Najhladniji je mjesec januar sa oko –1.4°C a najtopliji juli sa 17.3°C. Karakteristika ovog područja su i temperaturne inverzije, što znači da su temperature u dolini niže nego na planinskom obodu Lise, zbog hladne vazdušne mase koja se spušta sa okolnih planina i zadržava praveći “vazdušna jezera”. Magle su pojava koja dolazi sa kasnom jeseni i zimi i zna se zadržavati po desetak dana, uglavnom ujutro i naveče. Kišnih dana je u prosjeku 109, oblačnih 135, vedrih 23 i snjegovitih 21. Prosječna količina padavina je oko 940 mm. Grad je relativno rijetka pojava sa prosjekom od dvije padavine godišnje, uglavnom u avgustu.
Hidrografija:
Klima, sastav zemljišta i biljni pokrivač su od posebnog uticaja na hidrografiju. Oko Kanja postoje mnogi izvori, dvije riječice te mnoštvo potoka. Neki od izvora su presušili jer su mještani na izvorima pravili kaptaže i izgradili vodovodnu mrežu do pojedinih zaseoka. Rijeka Lim sa svojim tokom od 8 km pravcem jug-sjever i širinom od 50 metara, sa dubinom od 30-50 cm, do 5 metara u virovima, je bila pirodna prepreka te su nekada postojale skele koje su služile za prevoz sa jedne strane na drugu. Mreža rijeka, potoka i potočića su uglavnom zadovoljavale potrebe stanovništva za vodom za piće i napajenje stoke a u nižim krajevima i za navodnjavanje. Na pojedinim mjestima su izgrađene i vodenice, kojih je na kanjskom području nekad bilo 28. Većina vodenica je bila u vlasnišvu mještana koji su ih koristile po rasporedu, a neke su bile i privatne.
Biljni i Životinjski svijet:
Cijeli kraj je prekriven vegetacijom, uglavnom vrtovima, voćnjacima i livadama do 1,000 metara, a preko 1,000 metara livadama, šumama i pašnajcima. Biljni svijet ovog kraja ima sve karakteristike sjevernog dijela Crne Gore. Šumsko rastinje su uglavnom: bukva, grab, breza i hrast, a na nižim padinama i drijen, jasen, lijeska, kruška, trešnja, glog i drugo. Na sjevernim padinama je karakteristična šikara. Četinara uglavnom nema osim 40,000 sadnica koje su posadili učenici kanjske škole sedamdesetih godina prošlog vijeka. Životinjski svijet je drastično smanjen a neke vrste su pred izumiranjem, zbog nekontrolisane sječe, lova i krivolova. Ranije je tu bilo zečeva, lisica, vukova, srna, jazavaca, divokoza, a u višim krajevima i medvjeda i divljih svinja.
Iz knjige Kanje i okolina:Bajrama Suljevica
