Hm, odlucio sam da napisem, svoj prvi, a nadam se bit ce i daleko vise clanaka u buducnosti. Ovaj se bavi demografskom analizom Mostarskog kraja, kroz razne popise stanovnistva.

Prvo bih zelio da dadnem podatke za povrsinu naselja Mostarske opcine, prema popisu 1991:

Bosnjacka sela prema popisu 1991:

Banjdol 12,16 km2
Blagaj 12,72 km2
Dobrc 7,63 km2
DonjaDrežnica 119 km2
Dračevice 7,75 km2
Gornja Drežnica 94,6 km2
Gornje Gnojnice 22,18 km2
Gubavica 10,49 km2
Humilisani 49,40 km2
Kamena 13,75 km2
Kokorina 53,14 km2
Kruzanj 26,30 km2
Pijesci 9,51 km2
Podgorani 44,36 km2
Podvelez 34,05 km2
Strizevo 31,90 km2
Vranjevici 20,74 km2

= 569 km2

Hrvatska sela po popisu 1991:

Bogodol 52,33 km2
Buna 3,7 km2
Cim 5,35 km2
Čule 4,5 km2
Donji Jasenjani 15,88 km2
Goranci 65 km2
Ilici 7,7 km2
Jasenica 9 km2
Kremenac 38,30 km2
Krivodol 7,2 km2
Miljkovici 9,74 km2
Podgorje 6,5 km2
Polog 28,35 km2
Raska Gora 42 km2
Rodoc 10,37 km2
Selište 6,9 km2
Slipčići 15,23 km2
Sovići 10,35 km2
Sretnice 5,5 km2
Vihovici 10,3 km2
Vojno 8,1 km2
Vrdi 20,9 km2

= 390 km2

Srpska sela po popisu 1991= 284 km2

Bacevici 3,32 km2
Gornji jasenjani 37,24 km2
Hodbina 11,75 km2
Laksevine 1,44 km2
Ortijes 1,43 km2
Prigradani 16,72 km2
Ravni 70,82 km2
Vrapcici 12,9 km2
Zijemlje 95,57 km2
Zeljusa 4,72 km2
Zitomislic 7,58 km2

=263 km2

+ sela sa relativnom vecinom

Kosor 3,08 km2
Potoci 9,3 km2
Kutilivac 25,53 km2
Rastani 12 km2
Gnojnice 16,50 km2
Malo polje 9,37 km2

= 75,8 km2

+Grad Mostar 22,28 km2

Jedino bih dodao da cijelo selo Zijemlje nije vise u Mostarskoj opcini. I da dobar dio sela Kamena drze cetnici.Bosnjaci su pak dobili 30km2+ prostor dva sela Rabina i Zulja, koje su pripojene Mostaru. I jos namjerno nisam dodao mjesana sela u bilo ciju etnicku grupu, i ostavio sam ih ”mjesanim”.

Kao sto se da primjetiti Bosnjaci su imali  demografsku vecinu na oko 569  km2 prije rata.Jednostavna, sada ta vecina je mnogo povecana.Postoji par razloga, sad cu dati par naselja, i objasnjenje

Gornji Jasenjani 335 stanovnika: 111 Bosnjaka, 88 Hrvata i 135 Srba(1961)
Gornji Jasenjani 276 stanovnika: 70 Hrvata, 77 Bosnjaka i 129 Srba(1971)

Gornji Jasenjani 153 stanovnika: 21 Hrvat, 50 Bosnjaka i 79 Srba(1981)
Gornji Jasenjani 78 stanovnika: 25 Bosnjaka, 20 Hrvata i 33 Srba(1991)

Vidi se pad stanovnistva sa 335 na popisu 1961, da bi 1991 bilo vise od cetiri puta manje stanovnika tj 78 .Srpska vecina je bila jedva prisutna. Svi su se iseljavali iz ovog naselja, ali ipak najvise Srbi. Ovo naselje je cijelo vrijeme drzala Armija Bih. Tako sumnjam da ima danas 3 Srbina tamo, a mozda ima 5 Hrvata. Uglavnom lijep i prostran prostor, ali bez nesto stanovnika. Gornji Jasenjani obuhvacaju prostor od 37,24km2. Sto je veoma veliko selo povrsinski,ali veoma znacajno, jer je planinsko selo uz Prenj.

Iduce selo su Prigradjani. Tamo je bilo ovako nekako, na popisima:

Prigradjani 597 stanovnika:157 Bosnjaka, 119 Hrvata i 283 Srba(1961)
Prigradjani 708 stanovnika:235 Bosnjaka i 361 Srba(1971)

Prigradjani 841 stanovnika:250 Bosnjaka, 64 Hrvata i 480 Srba(1981)
Prigradjani 1018 stanovnika:362 Bosnjaka i 581 Srbi(1991)

Prigradjani su na popisu 1991 imali preko 35% Bosnjaka. Jos par izbjeglickih familija je doslo u ovo selo danas, kao i Bosnjaci iz susjednog sela Podgorani. Srbi su prodali dobar dio imovine u ovom selu. Ovo selo ima Bosnjacku vecinu danas. Povrsina sela Prigradjani su 16,72 km2.

Sto je jos zanimljivije, vidi se konstantno smanjenje broja Hrvata od 119 na popisu 1961, do 59 na popisu 1991, ili duplo manje Hrvata u periodu od 30 godina. Dok je broj Bosnjaka skocio s 157,daleke 1961, na oko 362, 30 godina kasnije.

Jos veca zanimljivost. Povrsina tih naselja, je veca od povrsine Bosnjackih sela na podrucju cijele opcine Bileca popisom 1991!

Gornji Jasenjani 37,24km2
Prigradjani 16,72 km2

=53,96 km2

To je jos  53,96 km2 povrsine gdje Bosnjaci imaju demografsku vecinu.

Ravni ima povrsinu od 70,82 km2.

Ravni 477 stanovnika: 62 Bosnjaka i 405 Srba(1961)
Ravni 448 stanovnika: 82 Bosnjaka i 365 Srba(1971)

Ravni 186 stanovnika: 41 Bosnjak i 139 Srba(1981)
Ravni 83 stanovnika: 15 Bosnjaka i 58 Srba(1991)

1971 je bilo 283 Srba vise od Bosnjaka

1981 je bilo 98 Srba vise od Bosnjaka
1991 je bilo 43 Srbina vise od Bosnjaka

Ogromno iseljavanje Srba u periodu 1971-1991 i pretpostavljam mortalitet. Gledajuci trend iseljavanje, ovo je danas Bosnjacko naselje.Nije skroz ogromno samo selo , jer vecina sela obuhvaca planinu Prenj,ali obuhvaca velik prostor.

To je dodatnih 124,78 km2 pod demografskom vecinom Bosnjaka.

Vrapcici 12,9 km2.Tu je prije rata zivjelo 850 Bosnjaka. Dodajmo Jugoslovene i one koji su od 1991-1992 doselili u to naselje, ako se gleda trend doseljavanja Bosnjaka i nataliteta u tom naselju. Sto je opet dobro, jer na popisu 1971, nas je bilo 400.Vrapcici danas imaju 2000 Bosnjaka i 200 tinjak Srba. Vecina Bosnjaka u Vrapcicu je iz Istocne Hercegovine, i vecinu kuca i imovine su uzeli od Srba. Mali dio Bosnjaka je dosao iz Ljubuskog zapadna Hercegovina i tamo se nastanio.

Malo Polje 9,37 km2 je naselje koje je raslo u procentima sto se tice broja Bosnjaka. Tamo je 1991 bilo samo 2 Srbina vise od Bosnjaka. Ovo je Bosnjacko danas.

Kutilivac 772 stanovnika: 379 Hrvata,269 Bosnjaka i 120 Srba(1971)
Kutilivac 1364 stanovnika: 619 Hrvata,558 Bosnjaka i 134 Srba(1991)

Kutilivac je 1971 imao 110 Hrvata vise od Bosnjaka
Kutilivac je 1991 imao 61 Hrvata vise od Bosnjaka

I ovo je Bosnjacko naselje danas

Povrsina 25,53 km2

Gnojnice 16,50 km2

Gnojnice 1318 stanovnika: 646 Hrvata,413 Bosnjaka i 247 Srba(1971)
Gnojnice 2211 stanovnika: 670 Hrvata,1028 Bosnjaka i 386 Srba(1991)

Na popisu 1971.To je Hrvatsko naselja. Na popisu 1991, broj Bosnjaka je uvecan naglo. Sa 413 na 1028.Ili 615 Bosnjaka vise. Broj Hrvata je uvecan tek za 24.Najveci dobitnici su Bosnjaci koji su preuzeli vecinu u ovom naselju.

Potoci su 9,3 km2. Ovo selo je bilo podijeljeno.Najveci dio sela, recimo 7-8km2 su drzali Bosnjaci. Ostalo Hrvati.

Iseljavanje i doseljavanje je takodjer jedan znacajniji trend, koji treba gledati na podrucju opcine Mostar. Okrenimo se samo jednom naselju Mostarske opcine, koje zapravo i nije danas u sastavu Mostara. Ime tog sela je Zijemlje.

Zijemlje je na popisu 1879 imalo 378 stanovnika

Zijemlje je na popisu 1885 imalo 461 stanovnika

Zijemlje je na popisu 1910 imalo 881 stanovnika

Zijemlje je na popisu 1961 imalo 910 stanovnika

Zijemlje je na popisu 1971 imalo 725 stanovnika

Zijemlje je na popisu 1981 imalo 358 stanovnika

Zijemlje je na popisu 1991 imalo 153 stanovnika

Od solidnog naselja, od skoro 1000 stanovnika, prije 50 godina, iseljavanje i onda kasnije visok mortalitet su ucinili svoje. Pretpostavke su da danas u naselju Zijemlje zivi manje od 100 stanovnika.

Migracije koje se desavaju i koje su se desavale prije iz stocarsko-planinskih brdskih naselja, u ravnicarsko-nizinska naselja, u aluvijalnoj dolini, blize rijeke, ili gradu, tipa Vrapcici.

Vrapcici na popisu 1971:1710 stanovnika

Vrapcici na popisu 1991:3464 stanovnika

Stanovnistvo u doticnom naselju je uduplano za 20 godina, ponajprije doseljavanjem iz brdsko-planinskih stocarskih naselja, s izrazito slabijom cestovnom komunikacijom, na podrucju Mostarske, Nevesinje,Bilecke i Gatacke opcine. Najveci influks novijih stanovnika je naravno dosao iz Srpskih sela Nevesinjske ili Mostarske opcine, dok kod Bosnjaka je dosao iz obliznjeg Podvelezja i Istocne Hercegovine. Ponekad povrsina i ne igra prevaznu ulogu, ali je veoma bitna za raspored i polozaj jedne ili druge etnicke grupe na podrucju Mostara.

Na popisu 1991, Bosnjaci su imali samo jednu homogenu zonu Podvelezje, i mikro-regiju Blagaj.Po zeljama, mogu reci Blagaj i Podvelezje, kao dvije homogene zone. No, ipak na podrucju sjeverno od Mostara, posebno na podrucju Bijelog Polja, u naseljima tipa Kutilivac, Potoci, Vrapcici, Zeljusa, Prigradjani i gore iduci ka Jablanici s selima Donji i Gornji Jasenjani te Kremenac. Bosnjaci su imali veoma tezak polozaj, jer homogena zona je prestajala s regijom Podvelezja, i sva doticna naselja, iako mjesanijeg stanovnistva, sem Zeljuse, koja je bila homogeno Srpsko naselje. Su imala Srpsko-Hrvatsku vecinu, a polozaj Bosnjaka je naravno bio nikad losiji.

Danas situacija je skroz drugacija. Bosnjaci imaju demografsku vecinu na +250 i vise km2, Mostarskog podrucja gdje nisu imali vecinu, i danas su manje ili vise, upitna je vecina u naselju Zeljusa danas. Postigli homogenu povezanost i demografsko-teritorijalnu cjelovitost s Sarajevskom regijom, sto je jedna velika pobjeda. Naravno, mozete se ne slagati, s mojom analizom.

2009 Bosnjacko:

Bivsa Srpska sela:

Ravni 70,82 km2

Vrapcici  12,9 km2

Prigradjani 16,72 km2

Gornji Jasenjani 37,24 km2

Zeljusa 4,72 km2

=142,40 km2 Bosnjacke vecine

Bivsa relativna sela:

Kutilivac 25,53 km2

Gnojnice 16,50 km2

Malo polje 9,37 km2

Kosor 3,08 km2

Potoci 9,3 km2

=63,78 km2

Bivsa Srpska naselja+Bivsa relativna naselja=206,18 km2

Bivsa Hrvatska sela:

Kremenac 38,30 km2

Donji Jasenjani 15,88 km2

=54,18 km2

Bivsa Srpska+Hrvatska+Relativna naselja=260,36 km2

Bosnjaci 1991:569 km2

Bosnjaci 2009:829 km2

Uz to, moramo da racunamo Hansko Polje, zaselak sela Zijemlje, naseljen Bosnjacima, kao Bosnjacko, jer se nalazi u sklopu Federacije, i jedna je od strateski vaznih tacaka Prenja i okoline Mostara.

http://www.panoramio.com/photo/21742854

Zulja: 7,80 km2

Rabina: 34,35 km2

Napomena:

Tek, nesto malo vise od pola naselja Rabina je u Federaciji, dok selo Zulja je komplet u Federaciji, i pripada Mostaru.

http://miz-mostar.com/vijesti/2.html

=Bosnjaci 850 km2

Osvrnimo se malo sad na bajke o Hrvatskom Mostaru.

Hrvati su na podrucju Mostarske opcine imali vecinu na 390 km2, prema zadnjem popisu iz 1991 godine.

Hrvati danas imaju nedvojbeno demografsku kontrolu nad slijedecim naseljima:

Rastani 12 km2

Bacevici 3,32 km2

Laksevine 1,44 km2

Ortijes 1,43 km2

Zitomislic 7,58 km2

Izgubili 54,18 km2 !

Dobili:25,77 km2 !

Net bilans: -28,41 km2

U odnosu na 1991 godinu. Srbi danas imaju demografsku vecinu u naselju Hodbina, koje pak sve vise i vise dobija Bosnjacke kupce, a ne Hrvatske, jer Srbi iz doticnog naselja, bi radije vidjeli ”Baliju” nego Latina.Tek, toliko o nekim pricicama.

1991/2009 demografska vecina nad teritorijom

Srbi 284 km2/Srbi 11,75 km2

Hrvati 390 km2/361,59 km2

Bosnjaci 569 km2/850 km2

Iako su Hrvati vecina danas na podrucju opcine Mostar. Oni su cak sta vise izgubili demografsku kontrolu i teritoriju u odnosu na 1991 godinu. Srbi su se odrzali samo u naselju Hodbina, gdje i danas cine vecinu.

Bosnjaci su pak bogatiji za skoro 300 km2 novog demografskog prostora, gdje su vecina danas.

Sto nas baca, na zavrsnicu mog izlaganja.

Grad Mostar 22,28 km2

Demografski podijeljen na gradske kvartove.

Na istocnoj strani je: Pasjak, Bjelusine, Sehovina, Cernica, Carina, Brankovac, Donja Mahala, Ricine, Luka, Zalik, Opine.

Na zapadnoj strani je: Podhum, Bakijina Luka, Rondo, Bijeli Brijeg, Avenija..itd

Sto se tice Mostara. Nebitno i nevazno. Bosnjaci drze danas povrsinski skoro pola grada, samo imaju manje zgrada.Hrvati nisu na Neretvi uglavnom, oni su zedni, jer vode nemaju. Stari Grad je pod Bosnjackom upravom. Sta vise reci. Ako nakmetis 25 seljaka u zgradicu od 54 m2, i u kuci imas 3 Bosnjaka na povrsini od 100 m2. Sta je bolje. Kontrola nad teritorijom, plodno zemljiste i rasporedjenost naselja. Gusta koncetracija na malom prostoru, nevazno i nebitno za sve.