DJELIMIČAN SPISAK BOŠNJAČKO-MUSLIMANSKIH
DOMAĆINA U TREBINJU (1807-1808. GODINE)
Prošle godine u jednom arhivu našao sam djelimičan spisak trebinjskih bošnjačko-muslimanskih domaćina i/ili domaćinstava. Popis je pisan na desetak lîsta formata cca 30x10 cm, osmanskim jezikom i administrativno-finansijskim pismom sijâkât. Datiran je u 1807-1808. godinu. Sastavljen je kao spisak vojno-sposobnih domaćina, i u svrhu regrutacije i u svrhu pohodne kontribucije (obezbjeđenja ratnog provijanta; onoga što se danas naziva logistika, a imajući najgore uspomene na „logističare“ naše drage iz vremena agresije na BiH ja bježim od te riječi u austro-ugarski vokabular). Sastavljen je iz dva razloga. Prvi je radi obezbjeđenja vojne pripravnosti obzirom na tadašnju skoru, a zastrašujuću francusku napoleonovsku prisutnost u Dalmaciji i Dubrovniku. Drugi je radi očekivanja da bi Crnogorci mogli da otvore drugi front u koordinaciji sa Karađorđem i njegovim ustaničkim Beogradskim pašalukom, o čemu su Osmanlije bili izvanredno tačno obaviješteni što znači da su imali svoje uhode u samim vrhuškama i oko Karađorđa i oko vladike Petra I na Cetinju. Neposredno prije ovog spiska, ugušen je ustanak u Drobnjaku i Pivi. Izvor je od ogromnog značaja za historijsku demografiju Trebinja i okoline, a ovde navodim reprezentativni odlomak, dok će cijeli izvor biti objavljen, preveden i komentarisan u okviru posebne naučne studije.
„ MAHALA BREGOVI (osm. Breġova)
1. Dio Resulbegovića (osm. Resūlbeg-zāde) presvijetlog Hasan-bega. (Ovo je poznata begovska porodica porijeklom iz Risna i Novog).
2. Dio presvijetlog Adem-bega. (Isto Resulbegović).
3. Ali-begov dio. (Isto Resulbegović).
4. Hadžibegov (osm. Ḥāccī Beg) dio. (Isto Resulbegović).
5. Kapetan-begov ( osm. Qāpūdān Beg) dio. (Isto Resulbegović. Trebinjski kapetan, osnivač grane Kapetanović).
6. Osman-begov (osm. ‘Osmān Beg) dio. (Isto Resulbegović).
7. Dio Cvijetića (osm. Çiviyetīk) Saliha. (Cvijetići su, uz Resulbegoviće, najstarija begovska porodica u Trebinju i okolini. Potiču iz Sutorine).
UKUPNO: sedam domaćinstava
MAHALA TREBINJSKI GRAD (osm. qal‘e-yi Trebīn)
1. Dio Landrovića (osm. Lāndrovīk) mula-Ahmeda. ( Po tituli, janičarska porodica. Nije zapisana u etnografskoj literaturi, ali je prezime bokeljsko).
2. Dio Landrovića mula-Alije.
3. Dio Hadžismailovića (osm. El-ḥāccismā‘īl-zāde) Ali-age. (Potiču iz Novoga).
4. Dio Hadžismailovića Ibrahima.
5. Dio Hadžismailovića derviš-Hasana. ( Moguće je da je bio derviš, a moguće je da je imao dvojno ime što je tada bilo nerijetko tj. Derviš Hasan).
6. Dio Hadžismailovića Selima.
7. Dio Hadžismailovića Ibrahim-age.
8. Dio Hadžismailovića Halil-age.
9. Dio Hadžismailovića Mahmuda, sina serdarova. (Važno! Pokazuje da su Hadžismailovići bili trebinjski janičarski serdari, što objašnjava porodični ugled jer su serdari bili veoma važni lokalni janičarski visoki zapovjednici).
10. Dio Hadžismailovića Jusufa.
11. Dio Nukovića (osm. Nūqovīk) Nuhana. (Potiču iz Novog. Varijante prezimena su Nurko i Nurković).
12. Dio Babovića (osm. Bābovīk) Ibrahima. (Veoma stara i ugledna porodica. Potiču iz Novog i Bijele u Boki).
.......................................................................................................................................................
SELO BIHOVO (osm. qarye-yi Bīḥova)
1. Dio Alijagića (osm. ‘Alīāġīk) Abdullaha. ( Potiču iz Novog i Sutorine).
2. Dio Alijagića Mahmud-age.
3. Dio Alijagića Ibrahima.
4. Dio Alijagića Sulejmana.
5. Dio Alijagića Mujice.
6. Dio Alijagića Halid-age.
7. Dio Spahovića (osm. Sipāhovīk) Avd-age (osm. ‘Abd Āġā).
8. Dio Spahovića Osman-age.
9. Dio Spahovića Omer-age.
10. Dio Busuladžića (osm. Buṣulacīk) Mustafa-age. ( Potiču iz Novog. Prezime dolazi od izraza busula~busola-brodski kompas starog tipa. Izraz je u osmanski ušao iz levantskog kontaktnog jezika lingua franca).
11. Dio Busuladžića Mula-Sadika. (Janičar).
12. Dio Busuladžića Mehmed-age.
13. Dio Busuladžića Jusufa.
14. Dio Busuladžića Ali-baše. (Baša je janičarska niža zapovjednička titula).
15. Dio Berhamovića (osm. Berhām-oġli) Ismaila. (Oblik potvrđuje da je metateza r~h bila izvršena u govornom jeziku već do početka XIX vijeka. )
16. Dio Berhama (osm. Berhām) Abdullaha. (Skraćena varijanta prezimena potvrđuje da prezimenski oblici još početkom XIX vijeka nisu bili fiksirani u mnogim slučajevima.)
17. Dio Berhamovića (osm. Berhām-oġli) Đul-Ahmeda (osm. Gül Aḥmed).
18. Dio Kurtagića (osm. Qūrtāġīk) Ahmeda. (Potiču iz Novoga).
19. Dio Kurtagića Mehmeda.
20. Dio Hadžovića (osm. Ḥācovīk) Sulejmana.
21. Dio Hadžovića Ibrahima.
22. Dio Hadžovića Alije.
23. Dio Hadžovića Mula-Hasana. (Niži janičarski zapovjednik).
24. Dio Hadžovića Mehmeda.
25. Dio Hadžovića Ismaila.
26. Dio Budalice (osm. Būdālīçe) Mehmed-age. ( Iz okoline Pljevalja-Tašlidže).
27. Dio Budalice Ibrahima.
28. Dio Budalice Sulejmana.
29. Dio Budalice Hasana.
UKUPNO: dvadeset i osam domaćinstava. „
Popis potvrđuje da su muslimanske bošnjačke porodice koje su živjele u Trebinju i neposrednoj okolini u XX vijeku (npr. 1941, 1945, 1991) i da su sve bile tu na svojim kasnijim kućištima iz XX vijeka već početkom XIX vijeka. Antroponimijski, preovladavaju lična imena poslaničkog porijekla u osmanskoj varijanti. Prezimena još uvijek u nekim slučajevima variraju, mada se među Trebinjcima sreću većinom ustaljena prezimena još od XVII vijeka što govori o visokoj urbanizaciji ne samo gradskog, nego i prigradskog te seoskog stanovništva. U najotmenijoj mahali Bregovi osim Resulbegovića živi samo jedna kuća Cvijetića, takođe begovska. Bihovo ima dvadeset i osam domaćinstava. Moguće je dati historijsko-demografske procjene. Davno jeMuhamed Hadžijahić utvrdio da se procjene broja stanovništva trebaju vršiti množenjem broja domaćinstava multiplikatorom 6. Time se dobiva približan broj muških glava u domaćinstvu. Tome treba pridodati jednak broj pretpostavljenih ženskih glava. Radi se o orijentacionim procjenama. Ovu metodologiju potvrdila su skorija historijsko-demografska istraživanja Ramize Smajić. Multiplikatori 8-12 koje je , takođe skoro, predlagao Aladin Husić nisu naučno održivi. Iz toga bi proizlazilo da su četiri domaćinstva Busuladžića u Bihovu početkom XIX vijeka imala najmanje četrdeset i osam članova, primjerice.
Ovaj popis predmet je detaljne historijske studije koja će sadržavati kritičko izdanje, komentirani prevod i razjasnu studiju. Ovo je samo preliminarno fejsbučko saopštenje. Nadam se da će se pojaviti izdavač zainteresovan za popis. Historija iznad i izvan mitova kreira se objavljivanjem izvora i studijskim analizama, a ne pametovanjima po angažovanim graDŽanističkim portalima.
Selo Fevziye-Surtak-Soltak | Facebook
https://www.facebook.com/groups/2751864 ... 711588446/